در این جشن، هندوانه را حتماً فراهم می‌کنند و معتقدند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی‌کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. در تابستان مردم باید در بیجار کشاورزی می‌کردند و اعتقاد داشتند خوردن هندوانه در شب یلدا تشنگی کار در بیجار را رفع می‌کند.

باور دیگر بر این بود که باید ۷ نوع میوه در این شب خورده شود؛ که در گیلان «آوکونوس» (آو= آب و کونوس) و «آوخوج» (آب و خوج)  هم جزء میوه‌ها در شب چله صرف می‌شود. در فصل پاییز، کونوس و خوج خام را در خمره می‌ریزند، خمره را پر از آب می‌کنند و کمی نمک هم به آن می‌افزایند و در خم را می‌بندند و در گوشه‌ای خارج از هوای گرم اتاق می‌گذارند. کونوس و خوج سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می‌شوند. آوکونوس و آوخوج در اغلب خانه‌های گیلان تا بهار آینده یافت می‌شود و هر وقت هوس کنند کونوس و خوج تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می‌آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه‌کش آفتاب می‌خورند.

در گذشته (و هنوز هم) از «وابِشته بِج» به عنوان شب‌چره برای پذیرایی از میهمانان استفاده می‌شد. وابشته بج در بیشتر گیلان رایج است، ولی بسته به منطقه، برخی تنقلات ممکن است متفاوت باشد. برای تهیه آن مقداری عدس، گندم، برنج و سویا را به مدت یک شب خیس می‌کردند. روز بعد هر کدام از این مواد را داخل تابه ریخته و با شعله ملایم تفت می‌دادند و مرتب هم می‌زدند تا سرخ شود. تخمه کدو، تخمه‌هندوانه، کنجد و شاهدانه را هم به همین روش سرخ کرده و با دیگر مواد مخلوط می‌کردند؛ مقداری مغز گردو را هم خرد کرده و به مواد مذکور اضافه می‌کردیم.

در شب یلدا، خانواده‌ها سعی می‌کردند  یک غذای محلی و ویژه تناول و نسبت به شب‌های قبل و بعد از گوشت کمتری استفاده کنند؛ بیشتر سبزی‌پلو با ماهی بود مانند شب عید.

در میان گالش‌های شرق گیلان باور بر این بود که آن شب باید ۴۰ چیز بخورند هرچیز که داشتند می‌خوردند و باقی را بجایش گندم می‌خوردند و یا تنقلاتی از این دست مثل برنج که تفت می‌دادند.  بیشتر محصولات خودشان بود و استقلال خوردنی و معیشتی در این منطقه حاکم بود.

آیا می‌دانید آداب و رسوم شب چله، پیلا چله و کوچ چله در گیلان چگونه است؟ گیلانی‌ها به شب یلدا، شب چله می‌گفتند. یلدا یک واژه سریانی است و به معنی زایش نور است. شب چله مربوط به تقسیم‌بندی‌هایی است که ما در زمستان داریم. چون زندگی ما در گذشته بیشتر مبتنی بر معیشت دامداری، نیمه کوچ‌نشینی و کشاورزی بود، قدما  فصل کار و زندگی را بر اساس نوع معیشت، مثلا زمستان را به دو چله؛ «پیلا چله» و «کوچه چله»، تقسیم می‌کردند.

پیلا چله ۴۰ روز بود و از اول دی آغاز و تا ۱۰ بهمن ادامه داشت؛ و این تاریخ درست مقارن با «جشن سده» است. کوچه چله یا چله کوچک تا اسفند بود که «آفتاب به حوت» هم می‌گفتند. در این اصطلاحات یک سری ریشه‌ها و کدهای باستانی وجود دارد. به عنوان نمونه، عدد ۴۰ در فرهنگ ما بسیار مقدس است؛ و یا زمانی که می‌گوییم اسفند ماه  آفتاب به حوت است یعنی خورشید در صورت فلکی حوت قرار گرفته و حوت یعنی ماهی.

در پیلا چله بیشتر باران می‌بارد. در کوچه چله (که بنا به تقویم رسمی از یازدهم ماه بهمن تا شب اول اسفند است) هوا بیشتر از هر زمانی سرد می‌شود و آمدن برف و کولاک محتمل است. ۳۰ روز باقیمانده بعد از کوچه چله را آفتاب برهوت تشکیل می‌دهد که هوا گاهی سرد گاهی گرم است و ثبات خاصی ندارد. چون دو چله در حال مشاجره با هم هستند.

عده‌ای بر این باورند که در این زمان کمر زمستان می‌شکند و این‌طور از زبان زمستان می‌خوانند: شصتم شکستم، هفتادم افتادم، نودم سایه‌ات ببند که آمدم. در روز نودم با گرم‌شدن هوا به سایه علاقه‌مند می‌شوند.

در گذشته حتما شب چله در کنار بزرگتر ها برگزار می‌شد و این کارکردهای زیادی در انتقال فرهنگ بومی داشت.

از رسوم این شب، این بود که برای نوعروس شب‌چله می‌بردند. دختران جوان فامیل داماد، داخل مجمع‌ها و سینی‌های مسی تنقلات مربوط به شب یلدا را می‌پیچیدند. چادر شب و هدیه‌ای هم تهیه می‌شد و با شادی و هلهله به خانه عروس می‌بردند.