گاهشماری قدیم آریایی و شاید بومیان ساکن ایران بر حسب ماه (قمری) بود. چنان که گاهشماری اولیه هندیان و یهودیان نیز قمری یا هلالی بوده است. در بیشتر فرهنگ‌ها در روزگاران کهن، ماه معیار تقسیم‌بندی زمان بود. هنوز نفوذ آن در برخی از باورهای مردم مناطق مختلف ایران از جمله مناطق شمالی ایران باقی است. مانند آداب و رسوم دیدن ماه نو یا هلال اولین شب ماه.
اقوام کوچنده برای طی منازل سفر از طریق توجه به شکل ماه می‌توانستند طول مدت سفر یا کوچ را اندازه بگیرند و احیانا مناسک مربوط به آن ایام را به جا آورند. پیش از آن که مفهوم سال پدید آید درک کیهان‌شناحتی ایرانیان از گردش زمان دایره‌وار بود. یعنی مدت زمان‌شان از یک نقطه آغاز و با گردش دایره‌وار دوباره به همان نقطه پایان می‌یافت (اسماعیل‌پور، ۱۳۷۱).
