وجه تسمیه بندر انزلی
نام این منطقه به زمان پیش از آغاز شهرنشینی در آن برمیگردد. از میان تعریفهای مختلف درباره واژه «انزلی»، مورد پذیرشترین آن، معنی «انزل به معنی لنگر» و «انزلی = لنگرگاه» است.
متأسفانه روسها بندرانزلی را درسال ۱۸۰۵ میلادی (۱۱۸۴ شمسی) به آتش کشیدند، بنابراین قدمت انزلی و مردم آن مبهم است. با اینحال به نظر میرسد اهالی اولیه بندرانزلی را مهاجرینی تشکیل میدادند که به عنوان پایگاهی برای صید ماهی یا پناهگاهی جهت فرار از امواج خروشان دریای کاسپین و مرداب، به این قطعه زمین وارد شدند و شاید اولین کسانی بودند که نخستین کومهها را برپا کردند.
قبل از اهمیت یافتن این بندر، پیربازار که پیش بندر رشت و در ۱۰ کیلومتری شمال آن بود به عنوان لنگرگاه کشتیهای تجاری اهمیت داشت. افزایش ظرفیت و حجم کشتیها از یک سو و و پر شدن تدریجی مسیرهای کشتیرانی در داخل تالاب انزلی از طرف دیگر، مشکلات زیادی برای رفت و آمد این کشتیها ایجاد کرد. از همین رو بندرانزلی که در دهانه خروجی تالاب قرار داشت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.
سیر تاریخی رشد بندرانزلی
قدیمیترین نوشته درباره این بندر مربوط به سال ۸۶۳ هـ.ق است. در آن زمان این بندر دهکدهای کوچک بوده است. این منطقه از اوایل دوره صفویه، مورد توجه انگلیسیها، روسها و دولت مرکزی ایران که پایتخت آن قزوین بود، قرار گرفت.
انگلیسیها در تجارت ابریشم گیلان، با دایر کردن شرکتی تجارتی در مسکو، راه رشت – انزلی – بادکوبه به اروپا را رونق بخشیدند و انزلی به عنوان «دورازهاروپا» معروف شد. از این زمان به بعد، انزلی به تدریج به صورت توقفگاهی برای کشتیهای تجاری و پلی میان رشت و اروپا قرار گفت و روز به روز بر رونق آن افزوده شد.
بندرانزلی به علت موقعیت خاص جغرافیائی، بهترین پناهگاه و لنگرگاه برای کشتیهای تجاری و نزدیکترین و امنترین راه بین ایران و اروپا، ازطریق روسیه درمسیر تجارت و محلی برای تخلیه و بارگیری کالای تجارتی و عبور مسافرین شد. چنانکه در زمان نادرشاه، انزلی پایگاهی جهت بارگیری برنج و سایر مایحتاج قشون نادری که در قفقاز میجنگیدند بوده است.
در عهد قاجاریه، تردد کشتیهای بادبانی و بخاری به منظور حمل و نقل کالا خصوصاً حمل نفت که سابقهای ۲۰۰ ساله دارد به اوج خود رسید و بندرانزلی به عنوان یکی از مهمترین بنادر سواحل جنوبی دریای خزر درآمد.
نخستین اقدامات عمرانی در انزلی از زمان خسروخان گرجی که حاکم گیلان بود از اوایل قرن نوزدهم شروع شد. پس از تحویل تأسیسات بندری به وسیله شورویها در سال ۱۳۰۶ خورشیدی و با روی کار آمدن پهلوی اول و توجه وی به بندر انزلی، این بندر بازسازی و اسکلههای جدیدی در انزلی و غازیان ساخته شد و اداره بندر و کشتیرانی مجهز شدند. انزلی امروز از زیباترین شهرهای گیلان و در عین حال یکی از فعالترین آنهاست.